TÓM TẮT:

Sông Hồng là một trong những tuyến đường thủy quan trọng của Việt Nam, có tiềm năng lớn để phát triển du lịch đường sông. Tuy nhiên, hiện nay, việc khai thác sản phẩm du lịch dọc Sông Hồng vẫn chưa tương xứng với tiềm năng vốn có. Bài viết này phân tích thực trạng phát triển sản phẩm du lịch trên sông Hồng, đưa ra các số liệu cập nhật và đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm phát triển bền vững du lịch đường sông, góp phần nâng cao giá trị kinh tế và văn hóa của khu vực.

Từ khóa: du lịch đường sông, phát triển sản phẩm du lịch, sông Hồng, bền vững, hạ tầng du lịch, quảng bá du lịch.

1. Đặt vấn đề

Sông Hồng có chiều dài khoảng 1.149 km, chảy qua nhiều tỉnh, thành phố lớn của miền Bắc như Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng. Với hệ sinh thái phong phú và hệ thống di sản văn hóa dày đặc, sông Hồng có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch đường sông. Tuy nhiên, hiện nay, việc khai thác sản phẩm du lịch tại đây vẫn còn hạn chế, chưa có những tuyến du lịch hấp dẫn và chưa thu hút được nhiều du khách quốc tế.

Hiện nay, các vấn đề chính gặp phải trong phát triển du lịch dọc sông Hồng bao gồm: cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, sản phẩm du lịch chưa đa dạng, ô nhiễm môi trường và thiếu các chính sách hỗ trợ từ chính quyền địa phương. Do đó, rất cần có các giải pháp chiến lược để khai thác hiệu quả tiềm năng của sông Hồng và tạo động lực phát triển kinh tế du lịch bền vững.

2. Thực trạng phát triển sản phẩm du lịch dọc sông Hồng

Hiện nay, du lịch đường sông trên sông Hồng vẫn còn nhiều hạn chế, dù khu vực này có tiềm năng lớn. Theo báo cáo "Tình hình Du lịch Việt Nam năm 2024" của Tổng cục Du lịch Việt Nam, lượng khách tham gia du lịch đường sông Hồng chỉ đạt khoảng 150.000 lượt khách, chiếm chưa đến 5% tổng lượng khách du lịch tại miền Bắc. Trong khi đó, các tuyến du lịch đường sông ở miền Tây Nam Bộ thu hút hơn 2 triệu lượt khách mỗi năm. Điều này cho thấy mức độ phát triển của du lịch sông Hồng vẫn còn khiêm tốn và chưa được khai thác đúng mức.

Một trong những nguyên nhân chính là hệ thống hạ tầng du lịch đường sông chưa được đầu tư đầy đủ. Các bến tàu hiện nay chủ yếu nhỏ lẻ, thiếu quy hoạch tổng thể và chưa có các tiện ích hiện đại như bãi đậu tàu đạt chuẩn, khu vực chờ, nhà vệ sinh hay dịch vụ hỗ trợ du khách. Phần lớn các tàu thuyền hoạt động trên sông Hồng là phương tiện truyền thống, không có nhiều dịch vụ đi kèm, chưa đáp ứng được nhu cầu trải nghiệm đa dạng của du khách, đặc biệt là khách quốc tế. Theo báo cáo "Đánh giá và định hướng phát triển du lịch đường sông Hồng năm 2023" của Viện Nghiên cứu Phát triển du lịch, chỉ có khoảng 30% tàu du lịch trên sông Hồng đáp ứng được tiêu chuẩn an toàn và chất lượng dịch vụ theo tiêu chuẩn quốc tế.

Ngoài ra, sản phẩm du lịch trên sông Hồng còn đơn điệu, chủ yếu tập trung vào các tour ngắn ngày tham quan làng nghề như Bát Tràng, Đường Lâm, hay các điểm đến tâm linh như đền Dầm, đền Đại Lộ (Hưng Yên). Các sản phẩm này chưa có sự đổi mới, thiếu các trải nghiệm mang tính tương tác cao như du lịch sinh thái, du lịch ẩm thực, hay các hoạt động giải trí trên sông. Điều này khiến du khách không có nhiều động lực để quay lại trải nghiệm lần thứ hai. Theo báo cáo "Tình hình du lịch đường sông Hồng năm 2024" của Sở Du lịch Hà Nội, chỉ có khoảng 15% khách du lịch từng trải nghiệm du lịch đường sông quay lại lần thứ hai, trong khi tỷ lệ này ở các tour du lịch biển và du lịch sinh thái lên đến 40-50%.

Một yếu tố đáng lo ngại khác đó là tình trạng ô nhiễm môi trường dọc sông Hồng. Theo báo cáo "Môi trường nước sông Hồng năm 2024" của Bộ Tài nguyên và Môi trường, chất lượng nước sông Hồng tại khu vực Hà Nội và các tỉnh lân cận đã suy giảm nghiêm trọng, với chỉ số ô nhiễm hữu cơ (COD) vượt ngưỡng cho phép từ 1,5 đến 2 lần. Nhiều đoạn sông xuất hiện tình trạng xả thải không kiểm soát từ khu dân cư và các khu công nghiệp ven sông, làm giảm sức hấp dẫn của du lịch đường sông. Hình ảnh dòng sông bị ô nhiễm, rác thải trôi nổi khiến du khách mất đi hứng thú tham gia các tour du lịch sông nước. Theo khảo sát "Đánh giá chất lượng nước và tác động đến du lịch đường sông Hồng năm 2023" của Viện Môi trường và Phát triển bền vững, năm 2023, hơn 65% du khách đánh giá chất lượng nước sông Hồng không đáp ứng được tiêu chuẩn du lịch, là một trong những lý do chính khiến họ không lựa chọn trải nghiệm du lịch đường sông.

Không chỉ vậy, các địa phương ven sông Hồng chưa có sự phối hợp chặt chẽ trong việc phát triển du lịch liên kết vùng. Mỗi tỉnh, thành phố khai thác du lịch theo hướng riêng lẻ, thiếu sự kết nối trong các tuyến du lịch dài ngày, khiến du khách khó có trải nghiệm liền mạch. Điều này dẫn đến sự phân tán trong hoạt động du lịch, làm giảm sức hút tổng thể của du lịch đường sông tại khu vực. Hiện nay, chỉ có 2 tuyến du lịch liên tỉnh đáng chú ý trên sông Hồng được vận hành, nhưng chưa đạt hiệu quả cao, do thiếu sự đầu tư đồng bộ.

Một yếu tố quan trọng khác là công tác quảng bá và xúc tiến du lịch đường sông chưa được chú trọng đúng mức. Theo khảo sát "Xu hướng Du lịch nội địa 2024" của Hiệp hội Du lịch Việt Nam, có đến 70% du khách nội địa chưa từng nghe đến các tour du lịch sông Hồng, trong khi tỷ lệ này đối với khách quốc tế còn cao hơn. Các chiến dịch quảng bá chủ yếu vẫn tập trung vào du lịch biển, du lịch nghỉ dưỡng và chưa có chiến lược cụ thể cho du lịch đường sông. Điều này dẫn đến việc sản phẩm du lịch sông Hồng không tiếp cận được lượng khách tiềm năng. Đặc biệt, so với các nước có du lịch đường sông phát triển như Thái Lan hay Campuchia, Việt Nam vẫn chưa tận dụng được các nền tảng kỹ thuật số và truyền thông xã hội để quảng bá hình ảnh du lịch đường sông một cách hiệu quả.

Bên cạnh đó, chính sách hỗ trợ phát triển du lịch đường sông của chính quyền địa phương còn hạn chế. Hiện chưa có nhiều chính sách ưu đãi cụ thể dành cho doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này, khiến việc thu hút vốn tư nhân gặp khó khăn. Trong khi các nước như Thái Lan, Campuchia đã có các chương trình hỗ trợ mạnh mẽ về vốn vay, miễn giảm thuế cho các doanh nghiệp đầu tư vào du lịch đường sông, thì tại Việt Nam, doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với nhiều rào cản hành chính, khiến quá trình phát triển sản phẩm du lịch bị chậm lại.

Tóm lại, dù có nhiều tiềm năng, du lịch sông Hồng vẫn đang gặp nhiều rào cản từ hạ tầng yếu kém, sản phẩm du lịch chưa đa dạng, ô nhiễm môi trường, thiếu sự phối hợp giữa các địa phương và hạn chế trong quảng bá, xúc tiến. Để phát triển du lịch Sông Hồng thành một sản phẩm hấp dẫn và bền vững, cần có những chính sách chiến lược và sự đầu tư đồng bộ từ chính quyền và doanh nghiệp.

3. Giải pháp phát triển sản phẩm du lịch dọc sông Hồng

Để phát triển sản phẩm du lịch đường sông Hồng một cách hiệu quả và bền vững, cần có một chiến lược đồng bộ tập trung vào nâng cấp hạ tầng, đa dạng hóa sản phẩm, bảo vệ môi trường và đẩy mạnh quảng bá. Hiện nay, dù có tiềm năng lớn, nhưng du lịch đường sông Hồng vẫn chưa được khai thác đúng mức. Do đó, cần có các giải pháp sau khắc phục hạn chế và tối ưu hóa giá trị của tuyến du lịch quan trọng này.

Trước hết, việc nâng cấp hạ tầng du lịch đường sông là yêu cầu cấp thiết. Hệ thống bến tàu hiện tại cần được mở rộng và hiện đại hóa, đảm bảo có các khu vực chờ, bãi đỗ tàu đạt tiêu chuẩn, nhà vệ sinh sạch sẽ và các tiện ích hỗ trợ du khách. Ngoài ra, cần phát triển hệ thống giao thông liên kết giữa đường thủy và đường bộ để giúp du khách dễ dàng tiếp cận các điểm du lịch ven sông. Chính phủ có thể áp dụng mô hình đầu tư công - tư (PPP) để thu hút vốn đầu tư từ các doanh nghiệp trong việc xây dựng và nâng cấp bến cảng, tàu thuyền phục vụ du lịch.

Bên cạnh đó, cần đa dạng hóa sản phẩm du lịch nhằm thu hút nhiều đối tượng du khách hơn. Các tour du lịch không nên chỉ dừng lại ở tham quan làng nghề hay điểm đến tâm linh, mà cần phát triển thêm các sản phẩm như: du lịch sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng ven sông, du lịch trải nghiệm văn hóa và ẩm thực. Ví dụ, có thể tổ chức các tour thưởng thức đặc sản miền Bắc ngay trên tàu, kết hợp với các chương trình biểu diễn nghệ thuật dân gian như hát chèo, ca trù. Đồng thời, phát triển các hoạt động thể thao nước như chèo thuyền kayak, trải nghiệm đánh cá theo kiểu truyền thống,… cũng có thể giúp tạo sự khác biệt cho du lịch đường sông Hồng.

Bảo vệ môi trường cũng là một yếu tố quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch đường sông. Chất lượng nước sông Hồng đang suy giảm do tình trạng ô nhiễm, vì vậy cần có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ nguồn xả thải từ các khu dân cư và khu công nghiệp ven sông. Chính quyền địa phương có thể triển khai các chương trình làm sạch sông Hồng định kỳ, đồng thời khuyến khích sử dụng tàu thuyền chạy bằng năng lượng sạch để giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Ngoài ra, cần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường của người dân và doanh nghiệp thông qua các chiến dịch truyền thông và chương trình giáo dục cộng đồng.

Công tác quảng bá du lịch sông Hồng cần được đẩy mạnh trên các nền tảng kỹ thuật số. Hiện nay, du lịch đường sông chưa được giới thiệu rộng rãi đến du khách, cả trong nước và quốc tế. Do đó, Chính phủ và doanh nghiệp cần tận dụng mạng xã hội, các trang web du lịch và hợp tác với các đơn vị lữ hành để quảng bá hình ảnh du lịch sông Hồng. Các chương trình quảng bá nên tập trung vào việc xây dựng thương hiệu du lịch đường sông, sử dụng hình ảnh đẹp và nội dung hấp dẫn để thu hút sự quan tâm của du khách.

Ngoài ra, cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào du lịch đường sông. Nhà nước có thể đưa ra các ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp muốn đầu tư vào lĩnh vực này. Bên cạnh đó, việc xây dựng các chính sách khuyến khích khởi nghiệp trong du lịch đường sông cũng sẽ tạo động lực phát triển ngành Du lịch trong nước một cách mạnh mẽ hơn.

Cuối cùng, để đảm bảo tính bền vững, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các địa phương dọc sông Hồng. Hiện nay, các tỉnh, thành phố vẫn đang phát triển du lịch theo hướng riêng lẻ, dẫn đến thiếu sự liên kết và hạn chế trong việc xây dựng các tuyến du lịch liên vùng. Việc tổ chức các hội nghị, diễn đàn hợp tác giữa các địa phương để cùng phát triển chiến lược du lịch đường sông sẽ giúp tạo ra sự liên kết chặt chẽ hơn, mang lại lợi ích chung cho tất cả các bên liên quan.

Tóm lại, để du lịch đường sông trên sông Hồng thực sự trở thành một sản phẩm hấp dẫn và bền vững, cần có chiến lược tổng thể với sự đầu tư đồng bộ từ chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng. Việc nâng cấp hạ tầng, phát triển sản phẩm du lịch đa dạng, bảo vệ môi trường và đẩy mạnh quảng bá sẽ giúp du lịch sông Hồng trở thành một trong những điểm nhấn quan trọng của du lịch miền Bắc Việt Nam.

4. Kết luận

Du lịch dọc sông Hồng có tiềm năng rất lớn, nhưng vẫn chưa được khai thác hiệu quả. Việc đầu tư vào hạ tầng, đa dạng hóa sản phẩm du lịch, bảo vệ môi trường và đẩy mạnh quảng bá sẽ giúp sông Hồng trở thành một điểm đến hấp dẫn, góp phần thúc đẩy kinh tế du lịch khu vực. Với những giải pháp cụ thể và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, du lịch đường sông Hồng hoàn toàn có thể trở thành một trong những sản phẩm du lịch đặc sắc của miền Bắc Việt Nam.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

  1. Tổng cục Du lịch Việt Nam (2024), Báo cáo "Tình hình Du lịch Việt Nam năm 2024".
  2. Viện Nghiên cứu phát triển du lịch (2023), Báo cáo "Đánh giá và định hướng phát triển du lịch đường sông Hồng năm 2023".
  3. Sở Du lịch Hà Nội (2024), Báo cáo "Tình hình Du lịch đường sông Hồng năm 2024".
  4. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2024), Báo cáo "Môi trường nước sông Hồng năm 2024".
  5. Viện Môi trường và Phát triển bền vững (2023), "Đánh giá chất lượng nước và tác động đến du lịch đường sông Hồng năm 2023".
  6. Hiệp hội Du lịch Việt Nam (2024), Khảo sát "Xu hướng Du lịch nội địa 2024".

Tourism products along the Red river: Current challenges and development solutions

Pham Thi Thanh Tan

Faculty of Tourism and Hospitality, University of Economics - Technology for Industries

Abstract:

The Red River is a vital waterway in Vietnam, offering significant potential for river tourism development. However, current tourism activities along the river remain underdeveloped and fail to fully leverage its inherent advantages. This study examines the existing state of tourism product development on the Red River, presents updated data, and identifies key challenges. Based on these insights, the paper proposes targeted solutions to foster sustainable river tourism, thereby enhancing the region’s economic and cultural value.

Keywords: river tourism, tourism product development, Red River, sustainability, tourism infrastructure, tourism promotion.

[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 6 tháng 2 năm 2025]